Pieter Bart Korthuis (auteursbond): Publieke Omroep waarborgt vrijheid van meningsuiting
“NPO3 OP HAKBLOK” kopte De Telegraaf onlangs groot op de voorpagina. Aanleiding hiervoor was de opmerking van CDA Kamerlid Harry van der Molen dat geen discussiepunt meer taboe is, als het gaat om de hervorming van de Nederlandse Publieke Omroep.
De NPO kampt met dalende kijkcijfers en teruglopende STER-inkomsten, terwijl er toch 730 miljoen euro belastinggeld per jaar naar “de Hilversumse omroeppaleizen wordt overgemaakt”, aldus de Telegraaf. Als de journalist van dienst ergens blijk van geeft, dan is het in ieder geval dat hij nooit een bezoek heeft gebracht aan het Mediapark.
Al sinds de eerste bezuinigingsronde van 2014, waarbij de publieke omroep met zo’n 170 miljoen werd gekort, is er onder aanvoering van de VVD en de PVV een cultuur in Den Haag ontstaan dat het allemaal wel wat minder mag daar in Hilversum. Nu het CDA zich in datzelfde koor heeft aangesloten, zou je denken dat er vanuit opiniemakers of anders vanuit onze eigen film- en tv-sector eens een krachtig tegengeluid zou klinken. Maar het blijft opvallend stil, waarmee het grote gevaar bestaat dat de politiek ervan uitgaat dat wij het allemaal best vinden.
Op de Wereldconferentie van Scenaristen, die begin oktober plaatsvond in Berlijn in de Akademie der Künste, werd precies over dit onderwerp de noodklok geluid. Vanaf het allereerste openingsstatement werd duidelijk dat de Duitse organisatie zichzelf tot doel had gesteld ons duidelijk te maken hoe slecht het op dit moment gesteld is met de vrijheid van meningsuiting. In verschillende landen om ons heen – Polen, Hongarije, Oostenrijk – proberen conservatieve partijen met succes hun invloed op de media te vergroten, waarmee deze EU-landen in rap tempo Rusland en Turkije achterna gaan als het gaat om staatscontrole en intimidatie van journalisten en filmmakers.
Positief nieuws kwam uit Israël waar scenaristen (!) met een uitgekiende campagne van demonstraties en zelfs een hongerstaking wisten te voorkomen dat Netanyahu de publieke omroep in zijn greep kreeg en in Zwitserland stemde de bevolking juist voor het behoud van een vrije publieke omroep.
Het onderwerp begon voor elke aanwezige scenarist te leven toen aan het eind van de conferentie, bewaakt door bodyguards, de in ballingschap levende Turkse journalist Can Dündar de aanwezigen toesprak, gevolgd door de vorige maand vergiftigde Pussy Riot-activist Pyotr Verzilov. Hier stonden mensen die iedere dag voor hun leven moeten vrezen omdat ze het lef hadden hun leiders te bekritiseren. Hun aanwezigheid, in combinatie met het uitzicht op de Brandenburger Tor, confronteerde iedereen met de vraag of wij als schrijvers wel voldoende doen om onze vrijheden te verdedigen. Is bezuinigen niet gewoon een andere manier om kritische tegengeluiden de mond te snoeren?
Natuurlijk hangt onze vrijheid van meningsuiting niet af van het voortbestaan van het derde net en is het altijd goed als er plannen worden gemaakt om te kijken hoe je het beste de concurrentie kunt aangaan met Amerikaanse superplatforms als Netflix, maar hoezo bereik je dat door te bezuinigen? Nederland kent één van de allergoedkoopste publieke omroepen van Europa. Hij kost om precies te zijn 0,13 procent van het bruto binnenlands product, omgerekend €2,96 per inwoner per maand. Vergelijk dat eens met Duitsland (8,17 euro), Frankrijk (4,30 euro), het Verenigd Koninkrijk (6,38) of Zweden (6,83 euro). Wij bungelen onderaan.
Het is heel makkelijk om de publieke omroep te framen door naar een paar topsalarissen van succesvolle presentatoren te wijzen en enkele weinig educatieve programma’s aan de schandpaal te nagelen, maar het doet geen recht aan de realiteit. Productiebudgetten staan al jaren onder druk, salarissen zijn in tien jaar eerder omlaag- dan omhooggegaan en programma’s moeten in steeds minder tijd gerealiseerd worden. Vind je het gek dat kijkers weglopen en STER-inkomsten dalen?
De voorzitter van het Poolse Scenaristengilde, Maciej Karpinski, zei tijdens de conferentie dat hij drie jaar geleden nog leefde in een land waar hij trots op was. Inmiddels dreigt zijn beroepsvereniging van overheidswege verboden te worden en weet hij niet of hij als scenarist ooit nog mag schrijven wat hij wil. Ook in Engeland en de Verenigde Staten weten ze inmiddels dat een politieke cultuur die enkele jaren geleden nog ondenkbaar was, plotseling werkelijkheid kan worden. Als wij niet dezelfde kant op willen gaan en de regeringspartijen werkelijk geven om het behoud van de Nederlandse taal en cultuur, zoals ze zeggen te doen, laat ze dan stoppen met de gemakzuchtige populistische retoriek dat het allemaal wel een onsje minder kan in Hilversum.
Wij als dramaschrijvers vervullen, dankzij het venster dat de NPO ons en vele andere programmamakers biedt, een cruciale rol als het gaat om het verbinden en reflecteren op onze samenleving. Het grote taboe in Den Haag is helemaal niet de discussie over het voortbestaan van NPO3, maar juist dat een goed functionerende publieke omroep wat mag kosten.
Uw voorzitter,
Pieter Bart Korthuis
