Verslag informatieavond ‘De VAR is dood, lang leve de modelovereenkomst!’ op maandag 25 april

De VAR (verklaring arbeidsrelatie) verdwijnt per 1 mei en wordt vervangen door modelovereenkomsten wet DBA (Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties). Wat betekent dit voor jou als zelfstandig filmmaker? Hoe werk je met deze overeenkomsten? Om deze vragen te beantwoorden organiseerden NBF en DDG in samenwerking met ADC, NCE, NVX en VCA een informatieavond op maandag 25 april in het Ketelhuis.

Tijdens deze avond waren sprekers Anton Scholten (voorzitter NBF, eigenaar Filmmore) en arbeidsrecht advocaat Jeroen Dijkman (E-LAW advocaten) aanwezig om de huidige stand van zaken te bespreken en vragen te beantwoorden. Peter van den Bunder (FNV-KIEM) moest door omstandigheden helaas afzeggen.

Modelovereenkomsten door de branchepartijen
Anton heeft de afgelopen tijd met verschillende brancheorganisaties om de tafel gezeten om gezamenlijk tot 2 modelovereenkomsten te komen (Geen Gezagsverhouding en Vrije Vervanging). Momenteel liggen er 2 concept overeenkomsten die nog door FPN en FNV-KIEM goedgekeurd moet worden. Nadat FNV en FPN hebben goedgekeurd gaat de overeenkomst simultaan naar de Belastingdienst en naar de andere 5 verenigingen die meedoen. Het is voor de branche organisaties fijn om één basis tekst te hebben, maar voor de Belastingdienst ook, omdat ze dan in één keer een groot deel van onze beroepsgroep kunnen aftikken.

Geschiedenis en schijnzelfstandigheid
Jeroen geeft allereerst een beknopt overzicht van de geschiedenis van de VAR en huidige stand van zaken. Je kunt zijn presentatie hier bekijken. Voorheen werkten zelfstandige filmmakers met een VAR. De VAR werd door opdrachtgevers opgevraagd om er zeker van te zijn dat hij/zij te maken had met een zelfstandige. De VAR werd dan ook (onterecht) gezien als een ‘bewijs van je zelfstandigheid’. Maar zoals iedereen weet kon je de VAR heel gemakkelijk aanvragen bij de Belastingdienst. Dit betekende echter niet dat je door de Belastingdienst ook automatisch als zelfstandige wordt gezien. Er waren altijd al verschillende criteria waar je aan moest voldoen om gebruik te kunnen maken van aftrekposten voor zelfstandigen: o.a. voldoende opdrachtgevers, urencriterium, mate van zelfstandigheid. Bovendien was de VAR niet verplicht als er overduidelijk sprake was van zelfstandigheid. De overheid signaleerde echter veel schijnzelfstandigheid en heeft de VAR dus afgeschaft. Nu deze verdwijnt en er gewerkt gaat worden met de modelovereenkomsten, wordt de zelfstandigheid van filmmakers opnieuw onder de loep gelegd. Niet alleen door de Belastingdienst, maar in sommige situaties ook door een civiele rechter of het uitvoeringsorgaan van sociale zekeringswetten.

Tekenen van zelfstandigheid
Vrije vervanging: Je mag iemand anders vragen om het werk voor je te doen.
Gezagsverhouding: Er is niemand die je exact verteld wat je moet doen. Wel mag je aanwijzingen krijgen (instructierecht).
Vergoeding: Je krijgt alleen een vergoeding voor het werk dat je doet.
Creatieve en inhoudelijke vrijheid: Je mag zelf bepalen waar en hoe je je werkzaamheden uitvoert.
Klachtenafhandeling: Je handelt klachten of andere feedback over je werk zelf af.
Apparatuur en materialen: Je werkt met je eigen apparatuur (laptop, camera, post set)
Aansprakelijkheid: Je bent zelf aansprakelijk voor schade.
Auteursrechten: De intellectuele eigendomsrechten blijven bij jou.

Tekenen van een dienstverband
Vrije vervanging: Je mag niet zomaar iemand anders vragen het werk voor je te doen.
Verantwoording: Je moet alle aanwijzingen en instructies opvolgen, en je moet doorlopend verantwoording afleggen.
Bedrijfsprotocollen: Je moet werken volgens richtlijnen en bedrijfsprotocollen.
Concurrentiebeding: Je mag niet voor andere opdrachtgevers werken, en/of niet werken met klanten of relaties van de opdrachtgever.

Zelfstandig of dienstverband?
Als je door de Belastingdienst niet (meer) erkend wordt als zelfstandige dan heeft dit met de komst van de wet DBA gevolgen voor zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemer. Het kan zijn dat de Belastingdienst besluit dat er geen sprake was van zelfstandigheid, maar juist van een dienstverband. Het gevolg daarvan is dat de opdrachtgever met terugwerkende kracht loonbelasting, sociale premies en eventueel pensioen moet betalen. Ook heeft de opdrachtnemer dan ineens recht op doorbetaling bij ziekte, ontslagbescherming en WW. Als opdrachtnemer heb je verder wellicht onterecht btw gerekend en gebruik gemaakt van aftrekposten die je terug moet betalen. Niet langer als zelfstandige gezien worden heeft dus grote gevolgen! Let vooral ook op als je als zelfstandige voorheen ook andere zelfstandigen met een VAR inhuurt. Als de Belastingdienst deze mensen niet als zelfstandig aanmerkt, word jij ineens gezien als werkgever, en ben je dus ook verantwoordelijk voor het betalen van bovengenoemde kosten (loonbelasting, sociale premies etc).

VRAGEN UIT DE ZAAL
Vanuit de zaal zijn er veel vragen gesteld over verschillende situaties. Hieronder volgt een veralgemeniseerd overzicht van wat er besproken is.

Wat moet ik doen per 1 mei?
Per 1 mei vervalt de VAR officieel en begint er een overgangsperiode van 1 jaar. Er zijn binnen onze organisaties momenteel nog geen modelovereenkomsten die goedgekeurd zijn door de Belastingdienst. Op dit moment mogen brancheverenigingen en opdrachtgevers overeenkomsten voorleggen ter goedkeuring. Het is al wel mogelijk om per 1 mei al met een overeenkomst te werken. Per 1 mei kunnen zelfstandigen aansluiting zoeken bij de standaard modelovereenkomsten zoals deze te vinden zijn op de website van de Belastingdienst. In geval van een spoedopdracht kunnen partijen het beste afspraken op de mail zetten met een opdrachtgever/nemer totdat deze zijn uitgewerkt en neergelegd in de modelovereenkomst. Wanneer “onze” goedgekeurde modelovereenkomsten er zijn, heeft het natuurlijk de voorkeur met deze overeenkomsten te gaan werken, dan wel de bestaande overeenkomsten te vervangen door deze goedgekeurde modelovereenkomsten. Het is voor de Belastingdienst van belang dat je een inspanning verricht om op een goede manier te werken. Onder inspanning verrichten valt: Lid zijn van een vereniging, deze avonden bezoeken en de afspraak op de mail zetten.

Hoe en met wie sluit ik een modelovereenkomst af?
De modelovereenkomst wordt afgesloten tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. In de film- en televisiewereld is de opdrachtgever vaak een omroep en een producent. Zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers mogen met een eigen overeenkomst komen. De Belastingdienst heeft voorbeeld overeenkomsten die gebruikt mogen worden. Hierin zitten gele stukken die absoluut ongewijzigd moeten blijven. De branchepartijen raden echter aan om niet zelf een overeenkomst voor te leggen, maar te wachten op de gezamenlijke overeenkomsten die nu opgesteld worden.

Hoe kan ik werken met de modelovereenkomsten die de branchepartijen straks aan gaan bieden?
Anton geeft aan dat er momenteel gewerkt wordt aan goede overeenkomsten voor leden van de verenigingen, waar zo snel mogelijk na 1 mei mee gewerkt kan worden. Voor elke functie wordt een aparte omschrijving toegevoegd, zodat er voor elke functie een speciale overeenkomst komt. Alle goedgekeurde overeenkomsten krijgen straks een nummer van de Belastingdienst. Een voorbeeld: de overeenkomst voor set geluidsmensen krijgt bijvoorbeeld nummer *AB12345*. Mocht je gebeld worden of je morgen een klus kunt doen, dan kun je per mail alvast doorgeven aan de opdrachtgever dat je wilt werken volgens overeenkomst nummer *AB12345*. Later moet deze overeenkomst dan nog wel getekend worden door beide partijen. Door eerst te mailen, kun je wel snel schakelen bij last minute klussen. In de overeenkomsten is ook een gedeelte opgenomen waarin o.a. staat wat je gaat verdienen, hoe je moet facturen en de betaaltermijn.

Hoe lang is de overeenkomst geldig?

Jeroen vertelt dat de overeenkomst geldt voor 5 jaar, mits je steeds in dezelfde functie werkt en dezelfde werkzaamheden uitvoert. Als je dus 8 klussen per jaar doet voor 1 producent, dan hoef je maar één keer een modelovereenkomst te sluiten met deze producent. Als je werkzaamheden en functie verandert moet je voor deze functie opnieuw een overeenkomst sluiten.

Ik heb een head of department functie en heb altijd zelfstandig gewerkt, wat moet ik doen?
Anton geeft aan dat de heads of department (bijv. regisseur, DoP’s, scenaristen, gaffers, editors), oftewel de functies die voorheen ook voldeden aan de criteria om aangemerkt te worden als zelfstandig ondernemer, waarschijnlijk weinig problemen zullen opleveren. Eigenlijk hebben deze duidelijk zelfstandige functies niet eens een modelovereenkomst nodig, net zoals de VAR niet verplicht was. Maar opdrachtgevers gaan hoogstwaarschijnlijk toch vragen om een modelovereenkomst. In dat geval is het goed om te werken met een goedgekeurde, en op jouw functie toegespitste, overeenkomst.

Ik heb een assistenten functie en werk losse dagen op verschillende sets, wat moet ik doen?
Volgens Anton zijn de assistenten functies (bijv. licht assistent, productie assistent, camera assistent) een grijs gebied. Het zou kunnen zijn dat de Belastingdienst de mate van zelfstandigheid niet accepteert, omdat er sprake is van een gezagsverhouding tussen bijv. de D.O.P. en de focuspuller, je moet immers precies doen wat de D.O.P. zegt. In dit grijze gebied gaan in het komende jaar veel discussies ontstaan. De branchepartijen zullen in gesprek gaan met de Belastingdienst over deze functies. We hopen dat hier dan het komende jaar meer duidelijkheid over komt.

Ik werk in meerdere functies voor verschillende bedrijven, wat moet ik doen?
Jeroen geeft aan dat je voor elke functie een aparte overeenkomst moet afsluiten met elk bedrijf waar je mee werkt.

Ik werk af en toe met buitenlandse bedrijven, hoe werkt dit?
Anton vermoed dat je geen overeenkomst hoeft af te sluiten als het duidelijk is dat je zelfstandige bent. Jeroen denkt daarentegen dat het zo zou kunnen zijn dat buitenlandse bedrijven zich aan de Nederlandse wet moeten houden als ze werken met Nederlanders. Er is dus nog geen eenduidig antwoord op deze vraag te geven.

Ik werk voor langere tijd voor een omroep/producent, ben ik wel zelfstandige?
Anton geeft aan dat je weer moet kijken naar de punten van zelfstandigheid. Voor een langere periode werken voor 1 opdrachtgever hoeft geen probleem te zijn, bijvoorbeeld als een regisseur 9 maanden aan een speelfilm werkt. Tekenen van een loondienstsituatie zijn bijvoorbeeld: vaste dagen en tijden op kantoor werken, er is iemand die controleert of je er bent en of je er op tijd bent, meebetalen aan de lunch, niet zelf mag bepalen wanneer je op vakantie gaat. Verder moet je goed opletten of er iemand vertelt wat je precies moet doen. Als je als cameraman verteld wordt dat je een trein moet filmen, dan is dat prima. Als er iemand je staat en precies vertelt welke shots je moet maken en welke lenzen je moet gebruiken, dan is je zelfstandigheid in het geding. Als het er op lijkt dat bovenstaande criteria van toepassing zijn, dan kan het zijn dat je in loondienst moet gaan werken.

Kan ik niet beter gaan payrollen?
Anton geef aan dat de manier waarop je betaald wordt niets zegt over je zelfstandigheid. Alsnog moet je aan de criteria van zelfstandigheid voldoen. Als je daar eigenlijk niet aan voldoet, dan is payrollen geen oplossing om je ‘schijnzelfstandigheid’ voor de Belastingdienst te verbloemen. Jeroen vult aan dat payrollbedrijven mogelijk straks door de Belastingdienst gezien gaan worden als uitzendbureaus. Alle payrollers zijn dan ineens in dienst van de payroll bedrijven. Dit is dus mogelijk een hele lastige situatie.

Oké, ik ga voor een klus van een week in loondienst, en dan?
Jeroen geeft aan dat dit een oplossing kan zijn. Maar als je meerdere opdrachten gedurende het jaar wilt uitvoeren voor 1 bedrijf, dan krijg je te maken met de Wet werk en zekerheid. Volgens deze wet mag je maximaal 3 keer een tijdelijk contract krijgen in een periode van  maximaal 2 jaar. Daarna moet je een vast contract aangeboden worden. Dit is natuurlijk niet de bedoeling. Volgens de wet mag je wel weer een nieuw kort contract aangaan als er meer dan een half jaar tussen het laatste en het nieuwe contract zit. Maar dit betekent dan dat je dus een half jaar niet voor deze opdrachtgever kunt werken. Dit levert dus lastige situaties op waarop nu nog geen antwoorden zijn.

Ik ben zelfstandige en huur andere zelfstandigen in, waar moet ik op letten?

Anton geeft aan dat je als opdrachtgever altijd in de gaten moet houden of degene die je inhuurt voldoet aan de criteria om zelfstandige te zijn. Als de Belastingdienst jouw opdrachtnemer niet als zelfstandige markeert, dan wordt jij ineens gezien als werkgever, en ben je dus ook verantwoordelijk voor het betalen van bovengenoemde kosten (loonbelasting, sociale premies etc). Als deze persoon duidelijk zelfstandig is, kun je gewoon met een modelovereenkomst werken.

Ik geef naast mijn film- en televisiewerkzaamheden ook les, hoe zit het hiermee?
Anton denkt dat het van belang is voor je zelfstandigheid om te kijken naar de situatie. Als jij bepaalt wat de inhoud van de lessen is en hoe, dan is het zelfstandig. Als de school bepaalt welk lesmateriaal je gebruikt en de inhoud van je les bepaalt, dan ben je niet zelfstandig.

Deze voorlichtingsavond is georganiseerd door NBF en DDG in samenwerking met ADC, NCE, NVX en VCA. Houd onze websites in de gaten voor meer informatie. Ook is het nuttig om je aan te sluiten bij je vereniging van voorkeur. Samen staan we sterk!

Disclaimer: Bovenstaand verslag is een weergave van de dingen die gezegd zijn tijdens deze informatie avond. Aan dit verslag kunnen geen rechten worden ontleend.