Movies that Matter festival deze week in Den Haag

Deze week wordt weer het jaarlijke documentairefestival Movies That Matter gehouden. Met ruim 70 films die het debat over de mensenrechten moeten aanwakkeren. Het festival vindt plaats in Den Haag. ‘Als je iets wilt veranderen, moet je het tonen in de westerse wereld.’

Directeur van het filmfestival Taco Ruighaver is er – uiteraard – van overtuigd dat de films wel degelijk verschil maken. ‘Als ik daar niet in geloofde, zou ik hier niet zitten’, grijnst hij. ‘Er zijn genoeg voorbeelden van films die geleid hebben tot internationale actie of tot Kamervragen.’

Vaak is de situatie al lang bekend uit rapporten van maatschappelijke organisaties, zegt Ruighaver. ‘Maar zodra er een film over uitkomt, is de wereld te klein. Dat is de kracht van cinema.’ Als voorbeeld noemt hij Cidade de Deus, de beroemde film over geweld in de Braziliaanse sloppenwijken, de favela’s.

Direct effect
Dankzij die film werd de beveiliging in de favela’s aangescherpt, waardoor de bewoners zich volgens Ruighaver iets veiliger konden voelen. ‘Maar’, geeft hij toe, ‘het hele directe effect op iemand die in Afrika is gefilmd of in Bangladesh of in Peru, daar wil ik niet over opscheppen.’

De meeste documentaires worden toch gemaakt voor westerse kijkers. Bewust, zegt de Nederlandse filmmaakster Ilse van Velzen. Ze maakte samen met haar zus Femke documentaires in Congo over de grootschalige verkrachtingen en de straffeloosheid in het land. Om aandacht te vragen in het westen.

Rijdende bioscoop
Maar bij de zusjes Van Velzen klopte ook een ander publiek aan. Tijdens het filmen kwamen Congolese vrouwen naar hen toe met de vraag of ze de film konden gebruiken als lesmateriaal. ‘Ze wilden aan hun dorpen laten zien wat de gevolgen van geweld zijn. Dat deden ze tot dusver alleen met tekeningen.’

Maar in Congo is op veel plekken niet eens electriciteit, ‘laat staan bioscopen.’ Daarom bedachten Ilse en Femke het Mobile Cinema Project. Een jeep met projectiescherm rijdt langs voetbalvelden en dorpspleinen. Inmiddels hebben al zo’n miljoen Congolezen de documentaire Fighting the Silence gezien.

Activistische insteek
Kritiek is er ook op de zusjes Van Velzen. Want ben je met zo’n activistische insteek nog wel geloofwaardig? Documentairemaker Michael Moore, die nadrukkelijk stelling neemt in films als Bowling for Columbine – over het recht om wapens te dragen – zei eerder teleurgesteld te zijn over zijn invloed.

Ilse van Velzen gelooft wél in de impact van haar documentaires. ‘Met al die kijkers zijn er altijd wel een paar mensen die anders over het geweld [in Congo] gaan nadenken. Hoeveel, geen idee. Maar het zal zeker invloed hebben.

Kony2012
Door de film in te zetten als educatiemiddel in te zetten, heeft de bevolking er ook iets aan, menen de zusjes Van Velzen. Maar daarvoor moet je goed kijken of de film daar ook geschikt voor is. Wat dat betreft is de recente Facebook-hype Kony2012 volgens Ilse van Velzen een slecht voorbeeld.

‘De film over de warlord Joseph Kony is heel erg gemaakt voor mensen met internet in westerse landen. Maar de Ugandezen waren er niet blij mee. Wij nemen nooit een blanke expat die gaat zeggen hoe het in een land moet [zoals in Kony2012, red.]. Dat vind ik niet kunnen.’

Maatschappelijk debat
Ruighaver vindt de kritiek op de internethit een beetje makkelijk. ‘De nuance komt vanzelf wel door het maatschappelijke debat dat zo op gang komt.’ Op het festival draait een andere documentaire over krijgsheer Joseph Kony: Peace vs. Justice.

Daarin vertellen Ugandezen dat ze geen bemoeienis van internationale juristen nodig hebben, maar op hun eigen manier met Kony willen praten. Ruighaver: ‘Ik zou deze film graag tegenover Kony2012 hebben gezet. Maar ja die film heeft nu toch al iedereen gezien. Maar impact heeft het zeker gehad!’

Bron: Radio Nederland Wereldomroep